Lozan Konferansi'nda Amerika, Türklerin görüsme masasina oturtulmasina bile karsiydi; bunu, "Amerika'nin yüce ülkülerinden uzaklastirilmasi" olarak degerlendiriyordu. Bu nedenle Amerikan basini Lozan Konferansi boyunca Türk Milliyetçilerine ve Mustafa Kemal'e hakaretler yagdirmistir. Emperyalist akinlari Savas meydanlarinda yerlere seren Türkiye mazlum milletlere "kötü örnek"(!) olmustu.
Amerikan basininin Lozan Konferansi'nin sonlarina dogru birdenbire tutum degistirmesinin nedeni, "Chester Imtiyazlari" konusundaki gelismedir.
Amiral Chester, 1899'da, II. Abdülhamit'le yakinlik kurmus ve Sultan'dan Almanlar'a Bagdat Demiryolu'nun gerçeklestirilmesi karsisinda verilen imtiyazlara benzer ayricaliklar istemisti.
Bagdat Demiryolu'nun yapimi karsiliginda Almanlar'a ne gibi ayricaliklar taniniyordu?
Istanbul'dan Bagdat'a uzanan demiryolunun her iki yaninda 200 metrelik serit içinde kalan bölgelerin hertürlü kullanimi, yeralti ve yerüstü kaynaklarinin isletilme hakki Almanlara birakiliyordu.
Amiral Chester'a ikibin kilometrelik Bagdat Demiryolu'nun iki yanindaki 200 metrelik serit dar geliyordu; 20'ser kilometreye çikarilmaliydi. Demiryolunun her iki yaninda uzanan bu 20'ser kilometrelik alan (ayrica Tunceli ve Karadeniz kiyilari) içindeki bütün yeralti ve yerüstü zenginliklerimizin (petrol ve altin, gümüs, bakir, civa, çinko, arsenik, kömür gibi madenlerimizin) isletme hakki kurulacak Osmanli-Amerikan sirketine verilecekti.
"CHESTER IMTIYAZI" LOZAN'DA KAYDA GEÇMEDI
Lozan görüsmelerinde kayda geçmeyen "Chester Imtiyazi"nin Devlet Bakani Refet Bele tarafindan gizlice imzalanmasindan sonra Amerikan tarafinin tutumu birden degisiverdi ve 24 Temmuz 1923'de Lozan Antlasmasi imzalandi.
17 Temmuz 1923 tarihli New York Times, "Amerika Lozan'da zafer kazandi" derken "Chester Imtiyazi"ndan söz ediyordu: "Itilaf devletleri Türk petrolleri ile ilgili imtiyazlarin antlasma disi kalmasini kabul ettiler. Bu imtiyazlara karsi Türk ve ABD tarafi ayni saflarda çetin bir mücadele verdi."
Amerikan basinindaki bu bahar havasi uzun ömürlü olmali. Lozan Antlasmasi öncesinde agiz degistirerek Türk tarafina destek veren Amerikan basini, Cumhuriyetin ilanindan sonra yine Türkiye aleyhine yayin yapmaya basladi. 20 Aralik 1923 tarihli Amerikan gazetelerinin mansetleri ortak bir konuyu isliyorlardi:
"Türkler Chester Imtiyazi'ni iptal etmek istiyorlar."
Mustafa Kemal Cumhuriyetin ilanindan iki ay sonra, Refet Bele'nin imzaladigi gizli anlasmayi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) götürmüs ve yapilan oylamada "Chester Imtiyazi" reddedilmisti.
Bu olay Amerika'da sok yaratmisti.
Amerika "Chester Imtiyazi"nin TBMM'sinde reddedilmesini bir türlü içine sindirememisti. 18 Ocak 1927'de Lozan Antlasmasi'ni ABD Senatosu'nda görüsmeye açmislar ve tanimama karari almislardi.
Bu kararla ABD, Türkiye Cumhuriyeti'nden intikam almis oluyordu!
Ekonomik ayricaliklarla ilgili bir imtiyazin Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafindan iptal edilmesine karsi, Türkiye'nin sinirlarini belirleyen Lozan Antlasmasi'nin onaylanmasiyla ilgili bir tasarinin ABD Senatosu'nda reddedilmesi uluslararasi hukukla bagdasmayan çok düsündürücü bir davranistir.
